Grodziec Śląski
Zamek w Grodźcu Śląskim w swych początkach był własnością cieszyńskich Piastów. Obecny, zbudowany został około 1580 roku w miejscu starszego, przez Henryka Grodeckiego z Brodów jako obronny dwór z korpusem głównym do którego przylegały cztery wieże. W rękach rodu Grodeckich pozostawał do połowy XII wieku, potem był własnością Marklowskich, Sobków, Larischów, Kalischów, Zamoyskich, Strzygowskich i Habichtów. Podczas kolejnej rozbudowy w połowie XIX wieku zyskał kolejne trzy wieże co nadało obiektowi charakter średniowiecznej warowni. Zamek obecnie jest własnością prywatną, a podczas naszej wizyty był w remoncie.
To tyle w telegraficznym skrócie o mało znanym zamku cieszyńskich Piastów, który znajdziesz pomiędzy Skoczowem a Bielsko Białą. Ale na pewno bliżej Skoczowa.
Zainteresowanych zapraszamy poniżej do bardziej rozbudowanego opisu historycznego.
Zamek w Grodźcu to perełka wśród warowni mających średniowieczny rodowód na Śląsku u wrót do Małopolski. Nigdy nie był zdobyty, zrujnowany czy spalony. Zawsze był w rękach gospodarzy , którzy dbali o jego los. Jedynie wyposażenie zamku wpadło w ręce barbarzyńców w trakcie II wojny światowej oraz Armii Czerwonej w 1945 roku.
W średniowieczu na miejscu gdzie stoi obecnie zamek znajdowała się ufortyfikowana warownia w której stacjonowali miejscowi rycerze strzegący traktu z Cieszyna do Bielska oraz znajdowali schronienie kupcy.
Atrakcyjny szlak handlowy i płynące z tego zyski zachęciły ród rycerzy Grodzieckich z Brodów herbu Radwan do osiedlenia się tu w połowie XV wieku. Na miejscu wcześniejszej warowni w 1542 roku budowę zamku rozpoczął Maciej Grodziecki – starosta cieszyński, a zakończył jego syn Henryk, hetman Księstwa Cieszyńskiego, który zmarł 1587 roku.
W międzyczasie obchodzimy zamek i idziemy w kierunku parku.
Był to renesansowy jednopiętrowy budynek zwieńczony attyką i smukłą wieżą w elewacji frontowej. Zamek zbudowany został z kamienia łupanego, pochodzącego z pobliskich kamieniołomów. Pomieszczenia na parterze otrzymały kolebkowe i krzyżowe sklepienia. Drzwi prowadzące do poszczególnych pomieszczeń osadzono w kamiennych portalach, a w nadprożu jednego z nich wykuty został herb rodziny Grodzieckich – Radwan.
Zamek grodziecki w połowie XVII wieku przeszedł na własność barona Joachima Marklowskiego z Żebraczy herbu Wieniawa. Po jego zabójstwie w 1663 roku dobra dostały się w ręce Jana Dahma z Biedrzychowic, a następnie w latach 1666 – 1701 były własnością starej śląskiej rodziny baronów Sobków herbu Kornic. W latach 1691 – 1693 zamek rozbudowano i podwyższono , zachowując układ pomieszczeń analogiczny do niższych kondygnacji.
Od Zuzanny Sobkowej z Kornic dobra grodzieckie nabył baron Henryk Ferdynand Larisch z Ligoty i Karwiny. Po jego śmierci, w 1734 roku, grodzieckie dobra ponownie przeszły na własność rodu Marklowskich z Żebraczy.
W 1846 roku zamek ponownie rozbudowano. W jednej z wież urządzono w stylu neogotyckim zamkową kaplicę. W hollu pierwszego piętra, w zwieńczeniu drewnianej arkady, wymalowano małżeńskie tarcze herbowe Zofii de Mara i Henryka Zobel von Giebelstadt z okazji ich ślubu zawartego w 1846 roku. Teren wokół zamku, z bogatym starodrzewem , przekształcono w angielski park o romantycznym charakterze.
We wszystkich pomieszczeniach pierwszego pietra mających funkcje reprezentacyjne zachowały się oryginalne stropy z profilowanych modrzewiowych belek, a także drewniane posadzki , portale i boazerie z XVII, XVIII i XIX wieku.
W 1884 roku Eleonora z Zoblów hrabina Zamoyska, sprzedała Grodziec bogatemu fabrykantowi sukna z Bielska Franciszkowi Strzygowskiemu. Od jego spadkobierców dobra grodzieckie o powierzchni 1305 ha nabył w 1927 roku dr Ernest Habicht, prawnik, wysoki urzędnik w ministerstwie spraw zagranicznych II Rzeczpospolitej, przyjaciel Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. Zamek został odrestaurowany, a jego właściciel otoczył opieką bogate zbiory sztuki , między innymi zbrojownię i bibliotekę. W zbiorach zamkowych znajdowało si także około 210 zabytków z epoki brązu, które znaleziono jak głosi legenda, podczas budowy linii kolejowej Bielsko – Cieszyn w 1887 roku.
Tymczasem obejście zamku dzisiaj – jeśli ktoś pamięta czasy PRLu, to tu jeszcze kilka reliktów można znaleźć 😉
W okresie okupacji hitlerowskiej zamek grodziecki wraz z dobrami został skonfiskowany przez III Rzeszę Niemiecką, mieścił się tu między innymi szpital polowy. Zbiory zamkowe zostały rozgrabione i wywiezione w 1942 między innymi do Landesmuseum w Bytomiu oraz niemieckiego konserwatora zabytków w Raciborzu, gdzie uległy po 1945 roku rozproszeniu. Ogołocono również zamek z XVIII i XIX wiecznych kominków i pieców, z których jeden znajduje się w Muzeum Zamkowym w Pszczynie.
W 1945 roku żołnierze Armii Czerwonej rozgrabili meble i pozostałe wyposażenie. Następnie zamek grodziecki został przekazany najpierw Akademii Umiejętności w Krakowie, a w 1946 roku dobra grodzieckie weszły w skład Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, będąc jednym z zakładów doświadczalnych tego instytutu. Od 1950 roku, za wyjątkiem kilkuletniej przerwy, kiedy wchodził w skład Polskiej Akademii Nauk, zakład stanowił bazę doświadczalną Instytutu Zootechniki w Polsce z siedzibą w Krakowie Balicach.
W 2004 roku zamek w Grodźcu stał się własnością przedsiębiorcy Michała Bożka i jego żony Zuzanny, która stara się przywrócić ponownie blask wnętrzom zamkowym.
Wokół zamku znajduje się piękny park, pośród którego znajdują się ruiny kościoła.
Ruiny kościoła parafialnego p.w.św. Bartłomieja
Pierwszy kościół w Grodźcu Śląskim, zapewne drewniany, wzmiankowany był już w 1447 roku. Kolejny murowany wystawili w II połowie XVI wieku bracia Jaj i Henryk Grodeccy, Kościół został wyświęcony przez krewnego Grodeckich, Stanisława Pawłowskiego, biskupa ołomunieckiego. Nawa kościoła, prezbiterium i kruchta, były murowane i oparte na przyporach. Sama wieża wzniesiona nad murowaną kruchtą miała konstrukcję drewnianą. Posiadała drewnianą izbicę i wysmukły barokowy, cebulasty hełm zwieńczony latarnią. Wieża była remontowana w 1899 roku. Kościół wraz z okalającym go cmentarzem był położony na terenie należącym do właścicieli zamku. Po wybudowaniu w 1910 roku nowej świątyni, stary kościół ze względu na stan techniczny został częściowo rozebrany w 1927 roku. Fragmenty starego wyposażenia, między innymi klasycystyczne tabernakulum, figura św. Bartłomieja z ołtarza głównego, chrzcielnica, oraz renesansową płytę nagrobną Henryka Grodeckiego, przeniesiono do wybudowanego w pobliżu nowego neogotyckiego kościoła. Ze starego kościoła zachowały się jedynie trwałe kamienno – ceglane ruiny. Wśród nich pozostało kwadratowe prezbiterium z półokrągłą absydą.
Kościół p.w. św. Bartłomieja Apostoła
Obecny neogotycki kościół powstał jak już wspomnieliśmy wcześniej po likwidacji starej XVI wiecznej świątyni. Budowę rozpoczęto w kwietniu 1908 roku, a poświęcenie odbyło się 28 sierpnia 1910 roku. To co z daleka przykuwa uwagę, to iglica kościoła, która wraz z wieżą mierzy sobie 42,5 metra wysokości, oraz renesansowa płyta nagrobna z podobizną Henryka Grodzieckiego z 1 587 roku.
No i proszę, taki malutki Grodziec z tak wielką historią w tle.
Wydaje się, że gdy remont zamku dobiegnie końca, będzie tu jeszcze piękniej 🙂
Polecamy i zapraszamy!
Jeśli masz ochotę na wirtualną małą czarną, to zamawiając ją będzie nam niezmiernie miło, a Ty docenisz nasz trud włożony w prowadzenie bloga.
A jeśli podobał Ci się ten wpis, to zapraszamy do wsparcia naszego bloga poprzez polubienie naszego facebooka. Będzie to dla nas sygnał, iż wykonujemy dobrą i wartościową pracę🙂
A.D.2021