NYSA
Śląski Rzym – barok, renesans czy gotyk jest tu wręcz na dotyk
W województwie opolskim znajduje się wiele niezwykle ciekawych miast, ale na Nysę w szczególności warto zwrócić uwagę. Posiada bowiem nie tylko bardzo bogatą historię, ale również oferuje turystom wiele interesujących sposobów na spędzenie udanego wypoczynku. Liczne zabytki, atrakcje turystyczne oraz ciekawe miejsca przyciągać powinny w te strony każdego roku wielu turystów i to nie tylko z Polski. Także nie ma to tamto – Nysę trzeba reklamować!
W tym wpisie porywamy Cię do bliższego poznania pełnej zabytków Nysy i uprzedzamy lojalnie, że jest co zwiedzać i podziwiać 🙂
Zatem ruszamy śladami zabytków z okresu gotyku, renesansu i baroku, a na pierwszy plan idzie…
Budynek poczty głównej
Pochodzi z lat 1894-95 i jest obiektem zbudowanym w stylu neorenesansowym. Na jego froncie umieszczono liczne symbole, np. czujności – żuraw, tajemnicy – sfinks, nawiązania łączności dookoła Ziemi – glob i uściśnięte dłonie, handlu – Hermes.
Wieża Ziębicka
Najprawdopodobniej powstała w roku 1350. Wybudowana jest z mocno wypalanej cegły. Ma kształt czworoboku i jest reprezentantką stylu gotyckiego. Wieża stała zaraz za bramą prowadzącą do miasta zwaną Bramą Ziębicką. Była elementem założenia obronnego Nysy, gotowym do samodzielnej obrony. Wieżę przebudowano w okresie renesansu w XVI wieku, wtedy też podniesiona została do dzisiejszej wysokości, co oznacza, iż mierzy sobie 42 metry. Najwyższa kondygnacja jest węższa od pozostałych, a jej szczyt zdobi krenelaż. Wykonano go dla ozdoby, a nie ze względu na funkcje obronne.
Nazwa wieży pochodzi od niedalekiej miejscowości Ziębice, z której to pochodzi wmurowany w lico obiektu lew. Wykonano to w 1922 roku.
Jak mówi legenda kamienna figurka jest trofeum zdobycznym z XV wieku, które mieszkańcy Nysy uzyskali po wojnie z miejscowością Ziębice.
W tak zwanym międzyczasie
Położona w województwie opolskim na pograniczu Przedgórza Sudeckiego oraz Niziny Śląskiej Nysa to jedno z najciekawszych miast w tej części kraju. W okolicy miasta zlokalizowane są dwa sztuczne zbiorniki wodne, a mianowicie Jezioro Nyskie oraz Jezioro Otmuchowskie, nad którymi można w bardzo ciekawy sposób spędzić wakacyjny odpoczynek, z dala od tłumów i miejskiego hałasu. Warto również wiedzieć o tym, iż przez miasto przepływa rzeka Nysa Kłodzka będąca lewobrzeżnym dopływem Odry.
Dom Wagi
Wybudowany został z inicjatywy biskupa Jana Stischa w 1604 roku. Jego nazwa nawiązuje do znajdującej się w przyziemiu wagi, która służyła do egzekwowania opłaty z tytułu prawa wagowego. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że wszystkie towary przywożone do Nysy musiały być zważone i zmierzone by pobrać od nich opłatę celną. Pierwsze informacje o takich opłatach pojawiły się już w XI wieku. Opłaty te zwane mytem pobierane były przez Bolesława Śmiałego w komorze celnej na Bugu. W połowie XIV wieku zamiast nazwy myto pojawiła się pochodząca z języka greckiego thelonem oraz cło.
Ten wzniesiony w stylu północnego renesansu budynek został mocno uszkodzony podczas oblężenia napoleońskiego w 1807 roku. Znaleziono w nim około 30 odłamków artyleryjskich pocisków. Na pamiątkę zniszczeń z tego okresu w Domu Wagi oraz czterech innych budynkach wmurowano lane kule armatnie.
W 1945 roku Dom Wagi został zniszczony przez żołnierzy radzieckich. Na szczęście przy odbudowie udało się uratować choć część polichromii oraz przywrócono stojące we wnękach rzeźby. I tak Dom Wagi choć brak mu pierwotnej polichromii nadal jest ozdobą nyskiego rynku.
Nysa to jedno z najstarszych miast w województwie opolskim.
Prawdopodobnie już w X wieku na jej terenach istniała osada i według Jana Długosza ówczesny gród miał założyć Bolesław Krzywousty.
Ot, taka ciekawostka 🙂
O Nysie pierwszy raz usłyszano jednak w 1223 roku, czyli w momencie lokowania na prawie flamandzkim.
Na początku XIV wieku Nysa stała się miastem stołecznym Księstwa Nyskiego i w tym czasie zaczęła się rozrastać nie tylko pod względem terytorialnym, ale również prawnym i ludnościowym. W 1428 roku husyci w trakcie swoich wojen zniszczyli nyskie przedmieścia, jednak podziałało to jako bodziec i wzmocniło tylko miasto, które zaczęło się bardzo dobrze rozwijać. Jednym z ważniejszych wydarzeń w dziejach miasta X wieku było ścięcie księcia opolskiego Mikołaja II.
Dzięki dogodnemu położeniu na przecięciu kilku bardzo ważnych szlaków handlowych miasto rozwijało się pod względem gospodarczym, jednak najistotniejsze było wówczas to, iż w dniach św. Jakuba i św. Agnieszki organizowano w mieście targi. W tym czasie powstały cechy złotników oraz farbiarzy, a miasto otrzymało dodatkowe przywileje.
Kościół św. Ap. Piotra i Pawła
W okolice ul. Brackiej bożogrobcy zostali przeniesieni z Rynku Solnego w 1622 roku i otrzymali stary gotycki kościół pw. św. Piotra położony w okolicach ul. Świętego Piotra oraz narożną kamienice przy ul. Brackiej.
Świątynia ta była w złym stanie technicznym. Z powodu małej liczby wezwań zakon podupadł, a opiekę nad nyskimi bożogrobcami roztoczył biskup wrocławski Franciszek Ludwik von Neuburg. W latach 1708 – 1713 ufundował okazały gmach zakonny, a w latach 1720 – 1727, powstała wspaniała barokowa świątynia pw. św. Apostołów Piotra i Pawła.
Kościół jest typem świątyni emporowo – halowej. Wnętrze świątyni ma bogaty wystrój barokowy, ołtarz wykonany został z różnokolorowych gatunków marmuru i drzewa lipowego, poddanego później procesowi pozłacania, najcenniejsze są jednak iluzjonistyczne freski przedstawiające „Apoteozę Krzyża Świętego” wykonane przez słynnych bawarskich malarzy Antoniego Feliksa oraz Tomasza Krzysztofa Schefflerów. Wedle tradycji kościołów zakonu bożogrobców, również i tutaj znajduje się replika grobu bożego. Kościół należy do najcenniejszych świątyń miasta i często bywa nazywany „Perłą Nysy – Śląskiego Rzymu”.
To, że Nysa była bardzo ważnym ośrodkiem gospodarczym potwierdza między innymi fakt, iż w Pradze na bramie Mostu Karola znajduje się herb miasta.
Istotnym wydarzeniem jest też dostanie się Nysy w XIV wieku pod panowanie Luksemburgów, a następnie Habsburgów. Silny rozwój reformacji na Dolnym Śląsku doprowadził do tego, iż w XVI wieku do Nysy przenieśli się wrocławscy biskupi. W związku z tym faktem miasto otrzymało wiele przywilei, co doprowadziło do jeszcze większego rozwoju. Niestety nadejście wojny trzydziestoletniej doprowadziło do upadku miasta, które w pierwszej połowie XVIII wieku przeszło pod panowanie Prus.
Fontanna Trytona w roli głównej
Wieża widokowa
Współczesna wieża ratuszowa w Nysie została odbudowana w roku 2008. Jest wysoka na 78 metrów, wieńczy ją 30-metrowa iglica. Stanowi doskonały punkt widokowy, z którego podziwiać można nyski rynek, miejską zabudowę, m.in. zespół mieszczańskich kamienic i bazylikę z dzwonnicą oraz okolice miasta – Nizinę Opolską i Sudety Wschodnie. W wieży zainstalowano windę.
Pierwszy Ratusz wybudowano w drugiej połowie XIV w. Na przestrzeni lat ratusz był wielokrotnie niszczony. W 1782 r. całkowicie go rozebrano pozostawiając jedynie 89 metrową wieżę, która została zniszczona w 1945 r.
Bazylika św. Jakuba Apostoła i św. Agnieszki
Początki budowli sięgają XII wieku. Zajmuje ona wyjątkowe miejsce w zespole zabytków Nysy. Mury obecnego kościoła zaczęto wznosić w 1424 r. Ówczesna rada miejska zleciła budowę mistrzowi Piotrowi z Ząbkowic. Według źródeł historycznych budowlę ukończono w 1430 r. W swych dalszych burzliwych dziejach kościół doświadczył licznych pożarów, powodzi, zniszczeń i modernizacji.
Jednak charakterystyczna sylwetka budowli pozostała niezmieniona do dnia dzisiejszego. W XVII i XVIII w. przeprowadzono zgodnie z ówczesną tendencją „barokizację” kościoła, usunięto przy tym szereg gotyckich ołtarzy, rzeźby i witraże. Zatynkowano również stare malowidła.
W latach 1889 – 95 przeprowadzono gruntowną modernizację kościoła w stylu neogotyckim, dobudowano również kruchtę zachodnią (dzisiejsze wejście główne).
Druga wojna światowa nie oszczędziła kościoła. Ogień zniszczył całkowicie dach, szczyt zachodni, organy i grupę tęczową.
Wyposażenie świątyni uległo częściowej dewastacji. Odbudowa trwała do 1961 r., a prace konserwatorskie prowadzone są do dnia dzisiejszego.
Ówczesna katedra szczyciła się ponad 40 ołtarzami bocznymi, co znaczyło iż nabożeństwa mogły być odprawiane równocześnie, a to z kolei stawiało ją w rzędzie z najważniejszymi kościołami Wrocławia. Monumentalne wnętrze świątyni, wsparte na wysokich filarach sklepienie, oraz kolorystyka dają sumę wrażeń z pogranicza świata realnego i mistycznego. Na zdjęciach między innymi dzwonnica.
Wejdźmy do środka świątyni
Wokół prezbiterium zobaczysz obejście będące przedłużeniem naw bocznych, przy których wbudowano rzędem szereg niższych kaplic gotyckich. W miejscu dawnych wejść urządzono dwie kaplice barokowe, a za nawą północną znajdziesz również barokowe – baptysterium. Nawy boczne rozdzielone są smukłymi, sześciobocznymi filarami z cegły, ponad którymi wznoszą się krzyżowo–żebrowe sklepienia z 1891 r. Większość rzeźb pochodzi z czasów ostatniej restauracji.
Zwiedzając świątynię, zwróć uwagę na wyjątkowej wartości zespół dzieł rzemiosła artystycznego – zespół krat pochodzących z warsztatów nyskich od późnego gotyku poprzez renesans i manieryzm, aż do baroku. Nyski kościół posiada również jeden z najbogatszych na Śląsku zbiór epitafiów i pomników nagrobnych.
Wieża Wrocławska
Jedna z dwóch ocalałych, średniowiecznych wież, które były częścią nyskich obwarowań miejskich z tamtego okresu.
Wcześniej gotycka, potem przebudowana w stylu renesansowym budowla, zwana jest też Wieżą Bramy Wrocławskiej lub Białą Wieżą. Zbudowano ją, podobnie jak cały kompleks warowny, około 1350 roku. Broniła bram miasta od północnego wschodu. Mur obronny tworzył obwód zamknięty, kształtem przypominający czworokąt. Dookoła oblewała go szeroka fosa, więc dostać się do miasta można było tylko przez zwodzone mosty.
W XVI stuleciu, gdy miastu groziła nawała turecka, wyremontowano mury miejskie. W trakcie walk wieża była samodzielnym ośrodkiem obrony, dostępnym jedynie z korony murów miejskich. Otwór wejściowy na tej wysokości zachował się do dzisiaj. Tak, jak krótki odcinek muru obronnego.
Obecne przejście w dolnej części 33-metrowej budowli powstało najpewniej w drugiej połowie XIX wieku, gdy rozbierano fortyfikacje. Bogato rzeźbiony, półkolisty portal, pochodzący z 1603 roku, wmurowano nad nim na początku lat trzydziestych XX wieku. Pochodzi on z jednej z kamienic w Rynku, zwanej kamienicą Pod Patrycjuszem. Jest w nim między innymi płaskorzeźba z motywem roślinnym, aniołowie oraz klucz z głową Jana Chrzciciela.
Wieża Wrocławska została odnowiona w 2010 roku. Jest jednym z najbardziej znanych i najstarszych zabytków miasta. Można ją zwiedzać podczas dużych imprez miejskich.
Na początku XIX wieku Nysę obległy wojska napoleońskie, dlatego też przez rok miasto znajdowało się pod francuską okupacją.
Kilka lat później władza wrocławskich biskupów przestała istnieć, co wpłynęło na zahamowanie dalszego rozwoju miasta. W tym czasie powstały miejskie wodociągi, kanalizacja, elektryczność, a także miejski teatr. Pod koniec II wojny światowej miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną i w tym okresie doszło do spalenia zabytkowego przedmieścia. Po zakończeniu wojny Nysa powróciła do Polski i rozpoczęła się jej częściowa odbudowa. Niestety kilka lat później zgodnie z nakazem Miejskiego Oddziału Rozbiórkowo-Porządkowego doszło do rozebrania większości ruin znajdujących się na Starym Mieście, a cegły pozostałe po rozbiórce zostały przeznaczone na odbudowę stolicy Polski.
Idziemy szukać kolejnych perełek.
Piękna studnia
Powstała w 1686 roku, a fundatorem był Burmistrz Nysy Kaspar Naas. Barokowa kuta krata jest dziełem ówczesnego nadzorcy arsenału i mennicy Wilhelma Hellewega. Miała ona chronić wodę w studni przed celowym jej zatruciem przez Szwedów w czasie wojny trzydziestoletniej. Studnia służyła mieszkańcom do końca XIX w. Wielokrotnie odnawiana, ma wysoką na ponad pięć metrów kratę, którą wieńczy dwugłowy orzeł habsburski. Cembrowina wykonana jest z marmuru sławniowickiego.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
W roku 1622 za sprawą biskupa wrocławskiego Karola I Habsburga przybyli do Nysy Jezuici i początkowo zostali osadzeni przy klasztorze bożogrobców. Dopiero w latach 1669-86 wzniesiono dla nich obecne kolegium. Kościół jest budowlą barokową z dwiema kaplicami po bokach.
Pierwotny wystrój uległ niemal całkowitemu zniszczeniu, pozostały m.in. ambona, umeblowanie zakrystii, ławy i cztery konfesjonały, a najcenniejszy zabytek – rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem z XIV wieku umieszczono w srebrnym tabernakulum z XVIII wieku.
Dawne Seminarium św. Anny i Zgromadzenie sióstr św. Elżbiety
Obecnie Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st. to najstarsza zachowana część zespołu jezuickiego. Seminarium powstało w latach 1656-57 i jest przykładem obiektu wczesnobarokowego. Po sekularyzacji dóbr kościelnych seminarium zamieniono na szpital (1802), a w 1809 r. zainstalowano w nim fabrykę broni.
Pałac Biskupi
Obecna siedziba Muzeum w Nysie, to reprezentacyjny pałac wybudowany na przełomie XVII i XVIII wieku na potrzeby biskupów wrocławskich.
Barokowa budowla jest jedną z najokazalszych rezydencji miejskich wzniesionych wówczas w stolicy księstwa nyskiego i należy do czołowych dzieł śląskiej architektury tamtego okresu. Niezwykle skąpe wiadomości źródłowe utrudniają precyzyjne określenie czasu powstania zabytku. Inicjatywę budowy pałacu ok. 1620 roku wiąże się z osobą biskupa Karola Habsburga, arcyksięcia austriackiego (1608-1624). Jednakże jego rychła śmierć oraz wojna trzydziestoletnia uniemożliwiły kontynuację przedsięwzięcia. Autorstwo części pałacu przypisuje się też twórcom włoskim.
W ciągu kolejnych lat swego istnienia pałac zmieniał właścicieli i zarządców, a tym samym spełniał różnorodne funkcje, będąc kilkakrotnie odnawianym, nie uniknąwszy jednak zniszczeń powojennych. Po przejęciu księstwa nyskiego przez Prusy w 1742 roku, pałac został przekazany w użytkowanie władzom wojskowym, a następnie ponownie trafił w ręce biskupów w latach 1796-1810 (do czasu sekularyzacji). W 1823 r. część budynku została przekazana sądowi ziemskiemu, a w 1849 pozostałą cześć przejął królewski sąd wojskowy. W latach 1850-1852 II kondygnacja skrzydła frontowego pełniła funkcję mieszkania służbowego dla księcia Karola Antoniego Hohenzollerna, komendanta nyskiej brygady.
W marcu 1945 r., tuż po ustaniu działań wojennych wnętrza pałacu zostały strawione przez pożar. Przez prawie dwa lata budynek nie był użytkowany ani w żaden sposób zabezpieczony. W 1947 r. pokryto go dachem. W 1962 r. podjęto wieloletni trud odbudowania pałacu i przeznaczenia go do pełnienia funkcji muzealnych. W dniu 30 marca 1984 roku Muzeum w Nysie przejęło odremontowany budynek, a półtora roku później nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum.
Kolegium Carolinum
Pierwsze Carolinum było pięcioklasową szkołą, która słynęła z wysokiego poziomu nauczania i bogatego księgozbioru. Ten ostatni w dużej mierze spłonął podczas pożaru wywołanego w czasie wojny trzydziestoletniej. Liczył wtedy blisko 12 tysięcy woluminów. W tamtych czasach w nyskim Carolinum uczyła się młodzież nie tylko z całego Śląska, ale też z wielu europejskich krajów.
W gronie absolwentów szkoły znaleźli się między innymi Michał Korybut Wiśniowiecki, późniejszy król Polski; syn króla Jana III Sobieskiego.
Szkoła podupadła w roku 1742, po przyłączeniu Śląska do Prus. Zakonnicy opuścili budynek dopiero kilkadziesiąt lat później, po pruskiej sekularyzacji. Wtedy gmach wyremontowano i utworzono w nim królewskie gimnazjum katolickie. W 1924 roku otrzymało ono nazwę Carolinum – na cześć założyciela dawnego seminarium świętej Anny, biskupa Karola Habsburga.
Kościół p.w. Zwiastowania NMP
Jest to niewielki kościół filialny parafii św. Jakuba, niegdyś należący do jezuitów. W 1372 r. Anna, wdowa po mieszczaninie nyskim Hanco Isenecherze, sfinansowała budowę niewielkiej kaplicy pod wezwaniem Bożego Ciała przy nieistniejącej już dziś Bramie Celnej. Ok. 1434 r. kaplica została rozbudowana do rozmiarów niewielkiego kościółka i wyposażona w dwa ołtarze. Świątynia została przekazana jezuitom w 1624 r. przez biskupa wrocławskiego, arcyksięcia Karola Habsburga.
I pomyśleć po tym zwiedzaniu, że Nysa liczy zaledwie 45 tysięcy mieszkańców i jest jednym z największych miast na Opolszczyźnie.
Historyczne tropy w Nysie są widoczne jednak na każdym kroku i nie ma w tym nic dziwnego, skoro w przeszłości miasto było stolicą niemal suwerennego państwa oraz miejscem, w którym więziono Charlesa de Gaulle’a.
Miasto naprawdę zachwyca czystością, zabytkami i jak by nie patrzeć, historię ma również ciekawą.
Koniecznie odwiedź Nysę 🙂
Jeśli masz ochotę na wirtualną małą czarną, to zamawiając ją będzie nam niezmiernie miło, a Ty docenisz nasz trud włożony w prowadzenie bloga.
A jeśli podobał Ci się ten wpis, to zapraszamy do wsparcia naszego bloga poprzez polubienie naszego facebooka. Będzie to dla nas sygnał, iż wykonujemy dobrą i wartościową pracę🙂
A.D.2021
do opisu wykorzystano materiały ze strony meteor-turystyka.pl