Warszawa
Muzeum Historii Żydów Polskich
O muzeum zdań kilka
Pomysł oraz inicjatywa utworzenia Muzeum Historii Żydów Polskich zrodził się w Stowarzyszeniu Żydowski Instytut Historyczny. Dzięki wsparciu darczyńców z całego świata w roku 1995 możliwe było rozpoczęcie prac projektowych, aż do ich zakończenia w roku 2005. Ogromny wkład w powstanie obiektu ma z pewnością nieżyjący już Prezydent Lech Kaczyński, natomiast patronat nad nim objął Prezydent Aleksander Kwaśniewski.
Muzeum ukazuje 1000 lat dziejów polskich Żydów. Jest bardzo nowoczesne oraz przyjazne w odbiorze i pomimo całego mnóstwa artykułów do czytania nie można się w nim nudzić. Jest naprawdę zrobione z klasą.
To muzeum jest świetnym miejscem do dialogu i refleksji,
To miejsce które przybliża i pomaga poznać zarówno przeszłość jak i współczesną kulturę żydowską,
To miejsce gdzie z kart historii można wysnuć wnioski na przyszłość,
To miejsce gdzie można zmierzyć się ze stereotypami i stawić czoła ksenofobii czy nacjonalistycznym uprzedzeniom.
TOLERANCJA – ZROZUMIENIE – SZACUNEK
Ta idea przyświeca temu miejscu i można się z wieloma rzeczami czy poglądami nie zgadzać, ale obecność w tym miejscu powinna być naszym zdaniem obowiązkowa.
Zapraszamy zatem do środka i w zasadzie będzie to trochę nietypowa galeria, gdyż cóż więcej możemy powiedzieć w temacie, w którym chyba już wszystko , a na pewno raczej wszystko, zostało powiedziane. Zdjęcia coś więcej podpowiedzą i mamy nadzieję że zachęcą do odwiedzin tego miejsca.
Trzy okresy
Powrót do kraju ojców był celem i nadzieją wielu pokoleń Żydów w diasporze. Ich dzieje możemy podzielić na trzy okresy; biblijne narodziny ludu wybranego i judaizmu jako przymierza z Bogiem, którego wypełnieniem jest Ziemia Obiecana, następnie tułaczkę i diasporę oraz powrót do Erec (państwa) Izrael.
Hebrajczycy
Biblijna opowieść o ludzie wybranym swój prapoczątek ma w starożytnej Mezopotamii, w jednym z sumeryjskich państw – miast o nazwie Ur, gdzie na świat przyszedł Abraham. Historycy uznają dziś, że żył w epoce średniego brązu, choć nie są co do tego zgodni, podobnie jak nie udało się dotychczas ustalić dokładnego pochodzenia plemion i ludów, z których w przyszłości miał wyłonić się naród wybrany. Odnalezione dokumenty pozwalają na stwierdzenie, że patriarchowie są postaciami historycznymi ( Abraham, Izaak, Jakub). Według badaczy wywodzą się oni z północno – zachodniego pnia semickiego, choć Semici to nazwa umowna, etymologicznie jest związana z imieniem Sema, syna biblijnego Noego, z którym Bóg zawarł po potopie swoje pierwsze przymierze z człowiekiem, błogosławiąc jego potomków.
Około XX wieku przed naszą erą z nieznanych przyczyn, grupy półkoczownicze zaczęły falami opuszczać Mezopotamię w kierunku Palestyny, ale emigracja ta nie była jednolita pod względem etnicznym. Na czele jednej z takich wędrujących grup stał prawdopodobnie Abraham. O patriarchach historycy mówią jako o naczelnikach klanów. Byli to wodzowie społeczności wyróżniających się wyższą kulturą od zwykłych nomadów.
Przymierze z Bogiem
Gdy Abraham miał 99 lat, zawarł z Bogiem przymierze, którego główne punkty brzmiały; Bóg uczyni go ojcem wielu narodów, w tym królów, odda mu ziemię Kanaan na własność, a znakiem owego przymierza będzie to, że wszyscy męscy potomkowie będą obrzezani, a prawie stuletnia żona Sara urodzi mu syna Izaaka. To on miał być prawowitym przedłużeniem rodu Abrahama, gdyż za namową Sary i za zgodą Boga Abraham już po narodzinach Izaaka oddalił, co w praktyce oznacza przepędził swojego pierworodnego syna Izmaela wraz z jego matką Hagar, Izmael uważany jest za biblijnego przodka – też semickich – plemion arabskich.
Ziemia Obiecana
Czym w ogóle był Kanaan przed pojawieniem się w nim Izraelitów? Geograficznie obejmuje tereny dzisiejszego Izraela i Autonomii Palestyńskiej. W 2000 r.p.n.e. było to terytorium podbite przez Egipt, istniało na nim wiele państw – miast, których władcy byli lennikami faraonów dbających, by nie rozwijały się one zbyt prężnie i nie zagroziły metropolii. Z drugiej strony sytuacja tych miast zależała także od siły Egiptu, gdy tam dochodziło do niepokojów, osłabiało to również Kanaan, Przypuszczalnie to właśnie ułatwiło podbój tych ziem przez Izraelitów.
Zanim synowie Izraela dotarli do upragnionej Ziemi Obiecanej, przez czterdzieści lat tułali się po pustyni Synaj. Kluczowym punktem tej wędrówki było dotarcie do góry Synaj i jedno z ważniejszych – według Biblii – objawień, w którym Bóg przekazał Mojżeszowi tablice z dziesięcioma przykazaniami oraz Księgę Przymierza zawierającą zbiór praw, według których lud Izraelitów ma postępować w sprawach kultu i życia codziennego. Od tej chwili zlepek wielu plemion stał się narodem Izraela, a spoiwem była wspólna nadzieja, cel i wiara, gdyż te wydarzenia traktowane są również jako narodziny judaizmu jako religii monoteistycznej.
Zrekonstruowana drewniana bima oraz unoszący się nad nią dach i zdobione sklepienie synagogi z Gwoźdźca.
Jahwe
To Mojżeszowi Bóg miał wyjawić swe imię; Jestem, który Jestem. Zapisuje się je po hebrajsku czterema literami JHWH, Jahwe, ale wierzącym Żydom nie wolno go wymawiać, bo byłoby to świętokradztwem, zamachem na suwerenność Boga Jedynego. Nie narusza tabu ten, kto Boga nazwie Najwyższym lub Panem, Adonaj, El Szaddaj. Mojżeszowi Bóg wyjaśnił także, jak sporządzić menorę, siedmioramienny świecznik symbolizujący wiarę Izraela, a współcześnie także państwo żydowskie.
Lud wybrany
Z pojęcia ludu wybranego nie wynikają żadne przywileje dla narodu żydowskiego. lecz raczej obowiązek sprostania temu niezwykłemu wyróżnieniu i to on jest przywilejem. Żydzi uważają, że opieka nad obiecaną im Ziemią Izraela jest ich świętym obowiązkiem, a powrót do niej, nazywany aliją, ma w istocie sens religijny – to ruch duszy w górę ku Bogu.
Odpoczynek jest wskazany
Aszkenazyjczycy
Ogromny wpływ na losy Żydów miały; upadek Rzymu, a później Bizancjum i podbój Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej i Półwyspu Iberyjskiego przez Islam, narodziny cywilizacji chrześcijańskiej w Europie. W średniowieczu diaspora żydowska żyła w dwóch głównych nurtach, jakie powstały na tle historycznym. Tam gdzie zapanowała chrześcijańska cywilizacja łacińska, wytworzyło się środowisko zwane aszkenazyjskim. Owi Żydzi aszkenazyjczycy skupiali się głównie w Niemczech i Francji, stamtąd też zaczęli przenosić się na wschód, przede wszystkim do Królestwa Polskiego. U schyłku II RP tutejsi Żydzi byli największą diasporą w świecie, dziś palma pierwszeństwa należy do żydowskiej diaspory w USA. Aszkenazyjczycy stworzyli bogatą kulturę w języku jidysz, posługującym się alfabetem hebrajski.
Sefardyjczycy
To oni stanowili drugi nurt żydostwa. Żyli w basenie Morza Śródziemnego pod panowaniem cywilizacji islamu korzystali przez wieki z jej dobrodziejstw, a sefardyjscy rabini wnieśli wielki wkład w rozwój nauki. Wojny i przewroty niszczyły ten dorobek. Symbolicznym momentem był 1492 rok, kiedy król Hiszpanii Ferdynand II Katolicki wydał edykt o wydaleniu Żydów z jego państwa. W czasach współczesnych z krajów arabskich wyrzucili sefardyjczyków tamtejsi liderzy, których połączyła polityka odmowy wobec Państwa Izrael.
Kabała
W diasporze rozwinął się w judaizmie prąd mistyczny – kabała. Jest on żywy do dziś i przyciąga nie – Żydów zainteresowanych zdobyciem wiedzy tajemnej o naturze Boga, człowieka i świata. Księgi kabały – między innymi Zohar, Księgę Światła – studiowała podobno gwiazda pop Madonna. Z mistyki żydowskiej wyrósł w XVIII wieku ruch chasydów, bardzo prężny w dawnej Rzeczpospolitej, a współcześnie w USA i Izraelu. Nadejście epoki nowożytnej z jej ideami oświecenia i postępu doprowadziło do nowych przemian w łonie judaizmu.
Judaizm współczesny
Dziś wśród Żydów, jak w każdym innym nowoczesnym narodzie, występuje w kwestii religii cała paleta odcieni; od ateizmu i laicyzmu przez liberalizm i konserwatyzm do skrajnego tradycjonalizmu i integralnej ortodoksji.
Rytuały religijne odprawiano wszędzie, gdzie znalazła się społeczność żydowska, i wszędzie czytano Torę, i to dzięki temu oraz wspólnocie języka hebrajskiego Żydzi zachowali poczucie tożsamości i odrębności. Historia nie zna wielu podobnych przypadków. Zakrawa na cud, że żyjąc przez ponad tysiąc lat bez państwa i w diasporze, tułając się po prawie całym świecie śródziemnomorskim, podlegając presjom lokalnych większości i prześladowaniom. Żydzi zachowali żydowskość, a więc również w jakimś sensie starali się dotrzymać przymierza z Bogiem.
Idea Mesjanizmu
Nie tylko religijni Żydzi wyglądają nadejścia mesjasza, ale tylko żydowska idea mesjańska zawojowała wyobraźnię wielu narodów nieżydowskich oraz wizjonerów i filozofów. Stało się to za sprawą chrześcijaństwa, które uznało w Chrystusie Boga i Mesjasza. Chrześcijanie zatem według swoich pojęć już się mesjasza doczekali. Ale i w judaizmie pojawiły się grupy wyznawców wierzących, ze mesjasz czyli pomazaniec Boży, już przyszedł. Niektóre z nich zdobyły dość duże wpływy wśród religijnych Żydów. Jedną z nich są zwolennicy chasydzkiej sekty Lubawicz, nawracający Żydów na rygorystycznie ortodoksyjny judaizm. Inną – zrodzony w USA ruch Żydów mesjańskich. Są oni kulturowo i religijnie Żydami, ale ponieważ wierzą, że mesjaszem jest Żyd Jezus, tradycyjny judaizm widzi w nich sektę chrześcijańską, a chrześcijaństwo – sektę judaistyczną.
Kończąc
Jak sami widzicie, temat jest tak szeroki i ciekawy, że wręcz studia trzeba by skończyć, by w temacie się wypowiadać. Pobyt w muzeum trochę oświeca nasze wyobrażenia i mocno przybliża tę kulturę, lecz trzeba sięgnąć głębiej, by sobie zdanie wyrobić. Dlatego też we wpisie użyliśmy fragmentów książki ”Historia Żydów”, wydaną przez Biblioteka Polityka, a którą zakupiliśmy na miejscu w muzeum. To co jest w naszym wpisie, to naprawdę kropla wiedzy, która mamy nadzieję pobudzi Was do głębszego przeanalizowania i zainteresowania historią Żydów, historią judaizmu. Książkę, którą tu wykorzystaliśmy, bardzo Wam polecamy, bo jest naprawdę dobrze i rzeczowo napisana, co oznacza, że temat trudny – a nie nudzi.
Jeśli drogi czytelniku dotarłeś aż do tego miejsca, to znaczy iż temat jest dla Ciebie interesujący, a nam jest miło, ze nie zmęczyliśmy.
Dziękujemy i zapraszamy do innych naszych wpisów 🙂
Jeśli podobał Ci się ten wpis, to zapraszamy do wsparcia naszego bloga poprzez polubienie naszego facebooka. Będzie to dla nas sygnał, iż wykonujemy dobrą i przydatną pracę 🙂
A.D.2015